ilk basımı haziran 1969’da ant yayınları tarafından gerçekleştirilen,yıldız sertel kitabı.
— önsöz —
türkiye’nin yarım yüzyıla yaklaşan kısa tarihi içinde sosyal-ekonomik kalkınma meselesi etrafında birçok teoriler ortaya atıldı. ilk önce kemalistler, <<iktisadi devletçilik>> sistemiyle kalkınma denemesi yaptılar. ikinci dünya harbinden sonra <<liberal devletçilik>> akımı gelişti. 1960 hükümet değişiminden sonra ise, ezilen yığınların yararlarını savunmaya çalışan değişik ilerici akımlar belirdi. bu, türkiye’nin sosyal hayatında önemli bir yeniliktir. çünkü, ilk defa olarak bağımsız fikir hareketleri gelişme olanağı bulmuşlardır. önceleri, ilericiler ile gericilerin kavgası daha ziyade milli burjuvaziden değişik aydın guruplar arasında olurdu. şimdi ise, yönetici sınıfların dışında bağımsız bir kamuoyunun teşekkül ettiği ve özellikle sosyal – ekonomik meseleleri ele alan ilerici akımların bunda önemli bir rol oynadığı görülüyor.
bu akımlarla birlikte ortaya bir çok sorunlar da çıkmıştır : memleketin bugünkü kurallarına uygun en iyi kalkınma yolu hangisidir? demokratik, ilerici bir rejimin kurulmasında burjuvazinin değişik zümrelerine ve işçi sınıfına düşen rol nedir? türkiye’nin gelişme seviyesi nedir? demokratik reformlar hangi kuvvetler tarafından gerçekleştirilebilir, v.s. basında bu konulara çok geniş yer verilmektedir. türkiye’nin bir numaralı meselesi haline gelen kalkınma davasına çeşitli yönlerden çözümyolu aranmaktadır.
bu konularla ilgilenen değişik ilerici akımları ele alırken de bazı soruları cevaplandırmak gereğini gördük. bu akımlar türkiye’nin kalkınma davasına hangi yönlerden yanaşıyorlar? türkiye’nin sosyo – ekonomik kurallarına uygun kalkınma yolunu göstermek bakımından ne dereceye kadar başarıya ulaşıyorlar? önlerinde duran ödevler nelerdir? işte bu eserde, türkiye’nin kalkınması etrafındaki sosyo – ekonomik akımları bilimsel bir gözle inceliyerek yukardaki ana soruları cevaplandırmağa çalıştım.
kaydetmek gerekir ki, mevzuuun fazla aktüel olması bazı zorluklar doğurmuştur. bir kere, bu eserde, her ne kadar türkiye’nin kalkınması etrafındaki ilerici sosyo – ekonomik cereyanlar 1923’ten itibaren ele alınmışsa da, 1960’a kadar olan fikir hareketleri daha ziyade bir zemin hazırlamak için verilmiştir. kitabın esas konusu bu tarihten bir sonraki cereyanlardır. bunlar ise henüz gelişme halindedir. bu cereyanlardan bazıları hâlâ türkiye’nin kalkınma yolunu araştırma prosesi içindedirler, henüz nihai bir sonuca varmamışlardır. değişik cereyanlara bağlı fikir adamları görüşlerini ancak dağınık makaleler halinde yayınlamakta, bazan tezatlı fikirler ileri sürmektedirler. değişik aydın gurupları arasında kesin fikir ayrılıkları, bölünmeler, yeniden birleşmeler adeta fikir hayatında bir buhran denecek şekli almıştır.
ayrıca türkiye’nin sosyo – ekonomik gelişme prosesi öyle bir safhadadır ki, bazı konularda daha derin tahlillere gitmeden tam sarih sonuçlara varmak zordur.
bu şartlarda bütün meseleleri açık sonuçlara vardırmayı doğru bulmadım. ancak durumu açıklamak ve tahlil etmekle yetindim ve bazı ihtimaller ileri sürdüm. şüphe yok ki, böyle bir eserde türkiye’nin çok taraflı ve karışık sosyal – ekonomik gelişme problemiyle ilgili bütün meseleleri cevaplandırmağa imkan yoktu. böyle bir hedef de gütmedim, ancak memleketteki yeni ilerici sosyal – ekonomik cereyanların mahiyetini açıklamağa ve bunları bilimsel gözle değerlendirmeğe gayret etim. bu arada bugün türkiye’nin bilginler arasında tartışma konusu olan bazı sosyal – ekonomik, siyasi meselelerine, sosyo – ekonomik fikir haraketlerine zemin teşkil eden objektif gelişmelerede biraz ışık tutabildimse bu da faydadan uzak değildir.
1967
— önsöz —
benden kaynaklanan hatalar olabildiği gibi, yazının aslına sadık kalarak aktarmamdan kaynaklanan imlâ hataları olabilir, kusura bakmayın.
kitap iki ana bölüm ve toplamda sekiz alt bölümden oluşuyor. ana başlıklar şöyle :
birinci bölüm
1. türkiyenin sosyo – ekonomik kalkınma davası ve kemalist devrim
2. ikinci dünya harbi sırasında ve sonrasında sosyal – ekonomik durumun özellikleri
3. 27 mayıs darbesi ve sosyal – ekonomik hayata getirdiği yenilikler
ikinci bölüm
1. 1960’dan sonra sosyo – ekonomik kalkınma etrafındaki akımlara genel bakış
2. güdümle kapitalizmle kalkınma akımı
3. yeni devletçilik veya türk sosyalizmi akımı (yön’cüler)
4. sosyalist veya kapitalist olmayan yol’la kalkınma akımı (tip’liler)
5. demokratik kuvvetler arasında birlik meselesi (demokrasi ve bağımsızlık savaşı)
1969’da yapılan ilk basımı 15 lira etiketle satılan bu kitap, dönem siyasi hareketlerine daha dışarıdan bir bakış için okunmaya değer. sahhaflarda arayınız.