doğan avcıoğlu ve e. tüfekçi tarafından çevrilen, 1965 yılında yön yayınları’ndan ilk baskısı çıkan roger garaudy‘e ait eser.
çok hoşuma giden bir özelliği var bu kitabın, çevirmenlerin ayrı ayrı önsöz yazması o da.
huzurunuzda mihri belli’den binlerce kez özür dileyerek, kitabın doğan avcıoğlu’na ait önsözünü buraya yazıyorum :
“o kadar kendimizi unuttuk, kendi kültürümüzden o kadar koptuk ki, doğunun montesquieu’sü olan bir ibn haldun, batınınkilerden binlerce kat bize yabancı. thomas moore’un sosyalist ütopyasını biliriz de, simavnalı şeyh bedrettin’in sosyalizmini tanımayız.
bu satırların yazarı, fransız sosyal, ekonomik, politik, kültürel v.s. tarihini en tefurruatlı şekilde öğrenmiştir, ama türk sosyal, ekonomik, politik ve kültürel tarihi hakkında bir takım klişeler dışında pek az şey bildiği için utançların en büyüğünü duymaktadır.
şimdi çağımızın en ünlü marksist teorisyenlerinden biri bu kitapta bizlere sesleniyor: <<ey doğu milletleri, diyor, sizin büyük kültürünüz vardı. ortaçağ avrupası tam bir karanlık içindeyken, uygarlık meşalesini siz islâm milletleri taşıyordunuz. köleci dünyaya karşı eşitliği ve yeni bir uygarlığı islâmiyet getirdi. sizlerin 860 yılında yazdığınız astronomi kitabı, 700 yıl avrupada otorite oldu. avrupaya coğrafyayı götüren idrisi sizdendi.ibn haldun, o tarihlerde, <<hristiyanlar, akdenizde kayık yüzdüremez>> diyordu. cebiri siz kurdunuz. logaritmayı farabi buldu. ömer hayyam’ın cebir kitabı 1857’de fransızcaya çevrilecek değerdeydi. büyük matematikçi ve astronom uluğ bey sizdendi. ibn rüşd’ün akılcılığı, ibn haldun’un sosyolojisi, batı düşüncesinden yüzyıllarca ilerdeydi. bu büyük entelektüel kaynaklarınıza gururla yaslanmalısınız. bilmelisiniz ki, avrupa, artık değerlerin tek yaratıcısı, tarihi teşebbüsün tek merkezi değildir ve olmamalıdır da. tam bir hümanizma, bütün çağların ve bütün halkların en yüksek katıklarına dayanmalıdır. sosyalizm, kaynağını yalnız batı kültüründen alamaz. sâdece alman klâsik felsefesine, ingiliz ekonomi politiğine, ütopik fransız sosyalizmine, yunan akılcılığına ve rönesans teknikçiliğine dayanan bir sosyalizm, doğu bölgesel kalmış olacaktır. sosyalizm, doğu ülkelerinin katkılarıyla zenginleşecek vegerçek bir hümanizma haline gelecektir.>>
bu, kültürümüzün kendine özgü kaynağını ve büyüklüğünü bizlere hatırlatan bir çağrıdır. türkiye uzun süredir, batının ekonomik, politik ve kültürel emperyalizminin baskısı altında, devekuşu gibi başımızı kuma gömerek gizlenmekten ibaret olan bir <<muhafazakârlık>> ile kendimizi inkârdan başka anlama gelmeyen yüzeyde bir <<batıcılık>> arasında bocalamıştır. her iki tutum da ekonomik ve kültürel sömürgeleşmeden başka sonuç vermemiştir. türk sosyalistleri şimdi, ekonomik bağımsızlık savaşıyla birlikte, bir kültürel bağımsızlık savaşı da verme durumundadırlar. sosyalizmi seçmenin yabancı değerleri seçmek demek olmadığını göstermeli, kendi büyük entellektüel kaynaklarımıza dönmeliyiz. bu bakımdan sosyalist düşünüre, tarihçiye, iktisatçıya, sosyologa, sanatçıya büyük görevler düşmektedir.
kültürel mirasımıza sahip çıkma çabası, elbette ki körü körüne bir geçmişe dönüş demek değildir. büyük sosyalist jaures’in sözleriyle, ecdat ocağındaki <<ölü küllerini değil, canlı alevi muhafaza etmek>> söz konusudur. bir nehir tersine akarak değil, ancak denize doğru giderek kaynağına sâdık kalır.
kendi entellektüel kaynaklarımıza dönüş, öteki kültürlere kapanmak da değildir. aksine dünya kültürünü batı kültüründen ibaret sayan batı düşüncesini sarsarak, dünyaya açılan pencereleri çoğaltma çabası, bölgesellikten kurtulup gerçek bir evrenselliğe ulaşmanın yoludur.
garaudy’nin, kültürel kaynaklara dönüş çağrısının, türk sosyalist hareketine yeni ufuklar açacağı inancındayız.
doğan avcıoğlu”
—
etiket fiyatı 4 lira. zamanda yolculuk yapıp bu kitabı bulmaya ve almaya karar verirseniz tabi.